Autor: ep

Shërbimi i Arkitekturës së Kryeqytetit (SHAK) është i angazhuar në projekte të rëndësishme për ta transformuar qytetin, duke reflektuar një qasje moderne ndaj zhvillimit që shkon përtej aspektit fizik për të përfshirë elementët socialë, kulturorë dhe mjedisorë.

Ky projekt përqendrohet te ideja e qytetit si një hapësirë dinamike dhe e gjallë, ku planifikimi urban transcendon ndërtimin tradicional për të promovuar një ambjent socio-kulturor të pasur.

Në qendër të përpjekjeve të SHAK qëndron sfida e trajtimit të një serie problematikash urbane që kanë kufizuar potencialin e qytetit, duke përfshirë problemet e trafikut, infrastrukturën e brishtë, mungesën e zonave të gjelbra dhe rekreative, dhe mungesën në planifikimin e hollësishëm urban.

Përmes një plani strategjik, SHAK kërkon të transformojë Prishtinën në një vend që jo vetëm i plotëson kërkesat funksionale të banorëve, por gjithashtu rrit cilësinë e jetës dhe ndjenjën e përkatsisë brenda komunitetit.

SHAK aktualisht po punon në projekte të ndryshme të zhvillimit urban si mbikalimi i Arbërisë, tuneli në rrugën “Agim Ramadani”, nënkalimi pranë “Gorenje”, dhe plani më i gjerë për Fshatin Olimpik. Këto projekte janë gati për zbatim dhe tregojnë një qasje holistike ndaj zhvillimit urban, duke përfshirë edhe përdorimin e teknologjisë digjitale për lehtësimin e proceseve të ndërtimit dhe planifikimit.

Përveç kësaj, SHAK ka hapur konkurse ndërkombëtare për dizajn, si ato në Mati 1 dhe Kolovicë, për të cilat janë përzgjedhur fituesit, por edhe konkursi për sheshin monumental “Adem Jashari”, duke theksuar angazhimin për hapësira urbane të larta cilësore dhe të përfshira, që fton pjesëmarrjen e komunitetit dhe promovon zhvillimin e qëndrueshëm.

Këto iniciativa dëshmojnë se si entitetet e planifikimit urban mund të lidhin trashëgiminë e tyre arkitektonike me nevojat moderne, duke krijuar një zhvillim të qytetit që respekton të kaluarën dhe në të njëjtën kohë, adreson sfidat e ardhshme në një mënyrë inovative.

Përmes projekteve që rregullojnë trafikun, duke përfshirë zhvillimin e nënkalimeve dhe mbikalimeve në pika kyçe, SHAK synon një ndryshim në mënyrën se si perceptohet dhe jetohet në mjedisin urban, duke iu përgjigjur nevojave aktuale dhe të ardhshme me një vizion që shikon Prishtinën si një model të zhvillimit urban qëndrueshëm dhe gjithëpërfshirës.

Nismat e SHAK-ut, janë qenësore për realizimin e kësaj vizioni, duke siguruar që Prishtina të evoluojë si një qytet që pasqyron aspiratat dhe ëndrrat e banorëve të saj.

Pas mbylljes së fazës të aplikimeve në mesin e muajit prill, ka hyrë në njëzet ditëshin e fundit periudha e dorëzimit të projekteve, nga ata që kanë plotësuar parakushtet, në konkursin ndërkombëtar për sheshin monumental në nderim të sakrificës së Adem Jasharit dhe familjes Jashari.

Konkursi ka qenë i hapur për të gjithë artistët, piktorët, arkitektët, dizajnerët grafik, fotografët, artizanët, studentët dhe profesionistët.

Në thirrjen për aplikim është sqaruar se qëllimi është që sheshi ta ketë pjesë thelbësore monumentin e qëndresës, guximit dhe lavdisë së Adem Jasharit dhe familjes Jashari, si një prej themeleve të rëndësishme të lirisë së vendit.

Pra, monumenti synon të nderojë përkushtimin, guximin dhe sakrificën e palëkundur të Adem Jasharit dhe familjes së tij gjatë luftës së Kosovës për pavarësi dhe të shërbejë si një kujtesë e fuqishme për rolin e tyre kryesor në lëvizjen çlirimtare dhe përkushtimin e tyre ndaj kauzës.

Përzgjedhja preliminare e më të mirëve do të kryhet deri më datë 14 qershor, ndërkaq shpallja e fituesve të konkursit për sheshin monumental do të bëhet më 29 qershor.

Numri i madh i makinave që hyjnë çdo ditë krijojnë sfidë të madhe për trafikun dhe mjedisin urban. Vetëm një pjesë e këtij numri të lartë janë makina që përdoren nga banorët vendas, duke sjellë një fluks prej afërsisht 200 mijë makinash brenda kryeqytetit çdo ditë.

Në veçanti, nëpër kryeqendra të trafikut, si ajo pranë Xhamisë së Çarshisë, shihet një volum i konsiderueshëm i makinave që përshkojnë rrugët çdo ditë. Kjo sjellë një situatë të vështirë, veçanërisht në orët e pikut, ku numri i makinave që kalojnë nëpër këtë zonë mund të jetë më shumë se 12 mijë në orë.

Këto shifra të mëdha theksojnë nevojën për zgjidhje efektive për të përmirësuar situatën e trafikut në këtë qytet. Planifikimi urban, i cili është bazuar në Planin e Mobilitetit të Qëndrueshëm Urban (PMQU), propozon një sistem të integruar të transportit publik që synon të përmirësojë qasjen në të gjithë qytetin dhe të lidhë vendbanimet urbane me ofruesit e transportit publik.

Projekti për ndërtimin e një tuneli në zonën e rrugës “Agim Ramadani” synon të ndikojë në zvogëlimin e trafikut në një prej zonave më të trafikuar të qytetit. Ky tunel do të shërbejë si një rrugë alternative për të shkarkuar trafikun nga zonat kryesore dhe për të lidhur sheshet qendrore të qytetit, si “Zahir Pajaziti”, “Nënë Tereza” dhe “Ibrahim Rugova”, me pjesën e vjetër historike të qytetit.

Gjithashtu, ndërtimi i këtij tuneli synon të krijojë hapësira të reja për këmbësorë dhe gjelbërim, duke promovuar një mjedis më të pastër dhe më të shëndetshëm për banorët e qytetit. Ky projekt është në fazën e prokurimit dhe pritet të fillojë ndërtimi shumë shpejt, pas përfundimit të analizave dhe dokumentacionit të nevojshëm për tender.

Me këto veprime, qeveria lokale synon të përmirësojë jetën e qytetarëve dhe të reduktojë problemet e trafikut në Prishtinë. Pas analizave shteruese dhe një sërë punësh që janë kryer në drejtim të përgatitjes së dokumentacionit për tender, përgjatë muajve të fundit, është arritur që të kalohet në fazën e fundit para nisjes së ndërtimit të tunelit.

Përveç shkarkimit të trafikut, përmes ndërtimit të këtij tuneli synohet edhe lidhja e shesheve qendrore të qytetit, “Zahir Pajaziti”, “Nënë Tereza” dhe Ibrahim Rugova” me pjesën e qytetit të vjetër. Njëkohësisht, në këtë mënyrë po krijojmë më shumë hapësira për këmbësorë e gjelbërim, ajër më të pastër e jetë më të shëndetshme për qytetarët.

Zhvillimi i qëndrueshëm urban në metropolet botërore mbështetet në rolin thelbësor të organizatave që orientojnë zhvillimin e qyteteve drejt një të ardhmeje të planifikuar dhe të qëndrueshme. Nga metropolet historike si Londra dhe Parisi, te qendra botërore si New Yorku dhe Singapori, dhe së fundmi, edhe Prishtina, këto institucione janë të pazëvendësueshme në formulimin e vizionit dhe strategjive për një transformim urban të menduar mirë.

Për qytetet në faza fillestare të zhvillimit të identitetit të tyre, si Prishtina, këto organizata kanë një rëndësi dyfish. Ata jo vetëm që ruajnë arkitekturën dhe trashëgiminë kulturore, por gjithashtu veprojnë si arkitektët që ndërtojnë të ardhmen. Duke vepruar si një urë mes së shkuarës dhe të ardhmes, ato sigurojnë një zhvillim të qytetit që është harmonik, duke ofruar hapësira që respektojnë të kaluarën dhe përmbushin nevojat e të ardhmes.

Me një planifikim të detajuar, këto entitete e bëjnë të mundur zbatimin e projekteve transformuese nëpër sektorë të ndryshëm, duke ofruar zgjidhje për shumë sfida dhe në këtë mënyrë duke përmirësuar cilësinë e jetesës për banorët.

Mësimet nga qytete si Parisi, Londra, New Yorku, dhe Singapori janë të çmuara në fushën e planifikimit dhe menaxhimit urban. Institucione si “Atelier Parisien d’Urbanisme” në Paris, “Department of City Planning” në New York, “Greater London Authority” në Londër, dhe “Urban Redevelopment Authority” në Singapor demonstrojnë rëndësinë vitale të planifikimit strategjik në ndryshimet urbane.

Këto qendra botërore kanë eksperimentuar me procese që variojnë nga integrimi i elementeve historike me nevojat moderne, si në rastin e Parisit, deri te rikonceptimi i qyteteve si hapësira të gjelbërta urbane, një qasje që po ndiqet nga Singapori.

Këto organizata, duke përfshirë edhe Shërbimin e Arkitektit të Kryeqytetit, funksionojnë si një lidhje midis së shkuarës dhe të ardhmes së qytetit, duke përdorur teknologjinë dhe politikat publike dhe duke krijuar një marrëdhënie të ngushtë me qytetarët.

Ata vendosin standarde të reja për zhvillimin e qëndrueshëm, duke e bërë qytetin jo vetëm të përgatitur për sfidat e së ardhmes, por edhe duke paraprirë ato. Puna që ato kryejnë është dëshmi e një qasjeje të balancuar ndaj zhvillimit, ku inovacioni dhe tradita bashkëjetojnë, dhe nevojat e komunitetit plotësohen në mënyrë që të mos dëmtohet mjedisi.

Duke parë përpara drejt të ardhmes së zhvillimit urban, rëndësia e Shërbimit të Arkitektit të Kryeqytetit në modelimin e Prishtinës së re bëhet gjithnjë e më e qartë. Bashkërendimi i nevojave të ndryshme në një strategji kohorente urbanistike e bën të domosdoshëm krijimin e një vizioni të qartë për një qytet të zhvilluar, dinamik dhe të jetueshëm. SHAK-u ngjashëm si entitetet tjera nëpër botë është po aq i rëndësishëm në ngjalljen e besimit për të ardhmen e qytetit, duke rikujtuar që themelet e qytetit të së ardhmes janë të ndërtuara mbi planifikimin strategjik, bashkëpunimin dhe përkushtimin për t’i trajtuar me shumë kujdes nevojat e ambientit, ekonomisë dhe shoqërisë.

Mbi 100 mijë makina hyjnë pothuaj çdo ditë në Prishtinë. Rreth 80 mijë të tjera janë makina të vetë prishtinasve. Rrjedhimisht, në një ditë të zakonshme, pothuaj 200 mijë makina ndodhen brenda kryeqendrës. Për pasojë, në kohë të pikut dhe në disa fyte të ngushta, trafiku rëndohet shumë.

Vetëm në nyjën e rrugëve “Agim Ramadani”, “Haxhi Zeka” dhe “Ibrahim Lutifu”, përskaj Xhamisë së Çarshisë, në një ditë të zakonshme kalojnë rreth 30 mijë makina. Në kohët e pikut, nëpër këtë nyjë kalojnë mbi 12 mijë makina. Pra, 40 për qind e trafikut ditor.

Këto shifra janë të mjaftueshme për të vënë në pah rëndësinë e zgjidhjes së problematikës së trafikut në këtë zonë. Sipas Planit të Mobilitetit të Qëndrueshëm Urban (PMQU), zhvillimi i një sistemi të integruar të transportit publik, që synon përmirësimin e qasjes në të gjithë qytetin dhe përmirësimin e lidhjes ndërmjet vendbanimeve të tjera urbane në partneritet me ofruesit e transportit publik, është zgjidhja e këtij problemi.

Projekti parasheh ndërtimin e nënkalimit ku do të bëhet zgjerimi i sheshit deri te Sahat Kulla, si dhe do të bëhet lidhja me sheshin ekzistues të njohur si Trekëndëshi. Ndërsa, automjetet do të qarkullojnë nën të.

Edhe sipas Planit Rregullues “Qendra 1” dhe , parashihet ndërtimi i një tuneli në këtë zonë, me qëllim të zgjerimit të shesheve qendrore të qytetit dhe lidhjes së tyre me zonën e vjetër historike.

Tuneli shtrihet në rrugën “Agim Ramadani”, kurse në drejtimin kah Gërmia, nuk do të jetë i mundur ndërtimi, për shkak të zonave të mbrojtura te Xhamia e Madhe dhe Akademia e Arteve. Për ta rregulluar qasjen në atë rrugë do të ofrohen alternativa që shkarkojnë ngarkesat e trafikut të cilat rëndoheshin në kryqëzimin me rrugën “Agim Ramadani”.

Tuneli parshihet të ketë tre shirita qarkullues, prej të cilëve njëri do të jetë vetëm për autobusë dhe dy të tjerët për automjete. Ai do të fillojë nga ndërtesa e Komunës së Prishtinës dhe deri tek ndërtesa e Teatrit Kombëtar, me gjatësi prej 240 metrash.

Projektet më të mira në konkurset ndërkombëtare për çerdhe-kopshte në lagjet Mati 1 dhe Kolovicë janë ekspozuar në hapësirat e Komunës së Prishtinës. Në një ngjarje të organizuar nga qeverisja komunale, ku kanë marrë pjesë aktorë të rëndësishëm politik dhe profesional dhe të hapur për publikun, janë paraqitur dhjetëra projekte të arkitektëve vendorë dhe ndërkombëtarë.

Mundësi të mirë që nëpërmjet konkurseve të këtilla të merren përvojat më të mira të aspekteve urbane dhe arkitekturore, e ka cilësuar kryetari i kryeqytetit, Përparim Rama. Sipas tij, “hapësirat që krijohen për fëmijët janë shumë të rëndësishme, meqë krijojnë një bazë të mirë dhe të rëndësishme për zhvillimin e qytetit”.

Ndryshe nga ngrehinat arsimore që fëmijët i kishin në funksion të tyrin, këto çerdhe janë konceptuar për të qenë në funksion të fëmijëve. Madje, jo për të qenë thjesht çerdhe-kopshte, por një hapësirë tjetër që i ngjan një shtëpie të dytë.

“Ne jemi munduar që ta krijojmë një fole për secilin fëmijë të kryeqytetit, ndaj projektin tonë e kemi quajtur “Foleja””, thotë arkitektja Arjeta Gorqaj, projekti i të cilës, bashkëkrijim me arkitektin Shpat Ademaj, është përzgjedhur fitues në konkursin për çerdhe-kopshtin në lagjen Mati 1. Ideja thonë ata ka qenë që të krijohet një ambient i atillë që fëmijët të ndjehen si të ishin në shtëpi, pra që kalimi i tyre nga shtëpia në çerdhe apo kopsht të jetë sa më i lehtë.

Rrugëtimi drejt transformimit të të menduarit dhe të projektuarit për çerdhe-kopshte që i takojnë të ardhmes së zhvillimit të fëmijëve prishtinas nuk mund të ishte i lehtë. Dhe hapësira ku do të ndërtohen çerdhet e bënte akoma më sfidues.

Arkitekti Ramiz Laçi, projekti i të cilit është përzgjedhur më i miri në konkursin për çerdhe-kopsht në lagjen Kolovicë sqaron se, për këtë arsye, punën e kanë nisur nga topografia, ashtu që të ruhet lidhja me ambientin rrethues, duke krijuar urë lidhëse midis ngrehinës dhe hapësirave që e rrethojnë.

Midis aq shumë projekteve nga shumë arkitektë dhe pothuaj po aq shumë gjuhë e kombësi, të cilat i lidhë vetëm gjuha universale e arkitekturës, dallohet qartë ëndrra për të ardhmen. Dhe atë jo vetëm për fëmijët, por për të gjithë qytetin.

Rrëfimi i zhvillimit të qëndrueshëm urban në qytetet moderne është i ndërlidhur me ekzistencën e entiteteve të veçanta të cilat kujdesen që trajektorja e lëvizjes të jetë në funksion të rrëfimeve të së ardhmes.

Prej kryeqyteteve europiane si Londra dhe Parisi, tek New York-u dhe Singapori dhe tani Prishtina, ndikimi i këtyre ndërmarrjeve, në krijimin e vizionit dhe strategjive për zhvillimin dhe transformimin urban është i pazëvendësueshëm.

Për qytetet që janë në faza të hershme të formësimit së identitetit, siç mund të konsiderohet Prishtina, ato i shërbejnë një qëllimi të dyfishtë. Përveç të qenit kujdestarë të arkitekturës dhe trashëgimisë kulturore të qytetit, luajnë rolin edhe të arkitektit të së ardhmes.

Pra, njëlloj ndërmjetësuesi midis ruajtjes së trashëgimisë dhe nevojave moderne, që garanton zhvillim harmonik të qytetit, përmes krijimit të hapësirave që i japin vendin e merituar të shkuarës dhe shtyjnë përpara nevojat e së ardhmes.

Përmes planifikimit të kujdesshëm, këto entitete bëjnë të mundur realizimin e projekteve transformuese në shumë sektorë, duke u dhënë zgjidhje shumë problemeve dhe për rrjedhojë duke përmirësuar jetën e qytetarëve.

Përvojat nga qytete të tjera si Parisi, Londra, New York-u dhe Singapori ofrojnë mesime të paçmueshme në sferën e planifikimit dhe udhëheqjes. Entitete si “Atelier Parisien d’Urbanisme (APUR), “Department of City Planning” në New York, “Greater London Authority (GLA) dhe “Urban Redevelopment Authority” në Singapor tregojnë rëndësinë e veçantë të planifikimit strategjik në proceset transformuese të qyteteve.

Këto qendra të mëdha botërore kanë kaluar nëpër procese të këtilla, që prej integrimit të elementeve historike me nevojat moderne, siç është shembulli i Parisit, tek një rikonceptim i qytetit “si një kopsht i madh”, gjë të cilën po e bën Singapori.

Këto entitete, përfshirë Shërbimin e Arkitektit të Kryeqytetit, shërbejnë si urë midis të shkuarës dhe të ardhmes së qytetit, duke përdorur teknologjinë, politikat publike dhe përmes krijimit të një marrrëdhënie të afërt me qytetarin.

Duke vendosur standarde të reja për zhvillim të qëndrueshëm, garantohet jo vetëm të qenit i gatshëm për nevojat e së ardhmes, por i paraprihet asaj, duke e definuar. Puna që kryhet është shembull i një qasjeje të balancuar të zhvillimit, ku inovacioni bashkëjeton me traditën dhe nevojat e komunitetit përmbushen pa e cenuar ambientin.

Teksa shohim drejt të ardhmes së zhvillimit urban, roli i Shërbimit të Arkitektit të Kryeqytetit në formësimin e Prishtinës moderne bëhet përherë më i qartë. Nevoja për bashkërendimin e nevojave të ndryshme në strategji kohorente urbanistike e bën të domosdoshëm krijimin e një vizioni të qartë për një qytet të zhvilluar, dinamik dhe të jetueshëm.

SHAK-u ngjashëm si entitetet tjera nëpër botë është po aq i rëndësishëm në ngjalljen e besimit për të ardhmen e qytetit, duke rikujtuar që themelet e qytetit të së ardhmes janë të ndërtuara mbi planifikimin strategjik, bashkëpunimin dhe përkushtimin për t’i trajtuar me shumë kujdes nevojat e ambientit, ekonomisë dhe shoqërisë.