Autor: ep

Trajektorja e transformimit urban është ndikuar nga një mori faktorësh që variojnë nga risitë teknologjike dhe ndryshimet ekonomike globale te dinamikat sociopolitike dhe konsideratat mjedisore. Brenda kësaj rrjete komplekse, një aspekt shfaqet veçanërisht i dallueshëm: nocioni i qytetit si një rrëfim.

Krijimi i këtij rrëfimi kërkon një ekuilibër të ndërlikuar midis njohjes së trashëgimive historike, përqafimit të realiteteve të ditëve të sotme dhe parashikimit të sfidave dhe mundësive të ardhshme.

Ndërsa linjat midis lokales dhe globales bëhen gjithnjë e më të paqarta në botën tonë të hiperndërlidhur, rrëfimet e qyteteve kanë potencialin të frymëzojnë shumë përtej kufijve të tyre gjeografikë. Këto rrëfime formësojnë perceptimet, ndikojnë në vendime dhe luajnë një rol kyç në pozicionimin e qyteteve në një rrafsh më të gjerë.

Prandaj, përpjekja që ndërmerret përmes këtij projekti, në thelb, lidhet me ndryshimin e paradigmës dhe kalon përtej dimensionit infrastrukturor, në njëlloj përtrirjeje socio-kulturore. Thënë ndryshe, riformësimi i Prishtinës, i nxjerrë nga kufizimet fizike, paralelizon një diskurs më të gjerë në çështjet urbane, atë të qyteteve si rrëfime.

Në një epokë që përvijohet nga globalizmi dhe lidhja dixhitale, rezonanca e rrëfimeve urbane është zgjeruar shumë. Rrjedhimisht, kapërcimi paradigmatik që mëton ta bëjë Prishtina, kalon rëndësinë lokale, duke marrë përmasa shumë më të gjera.

Rrjedhimisht, kjo lëvizje e Prishtinës në një trajektore të pakthim zhvillimi ravijëzon një temë të gjerë në çështjet urabne: qyteti si diçka e gjallë dhe në zhvillim, si dhe lë të dokumentuar bashkëdyzimin e zhvillimit urban dhe të rrëfimit për të.

Vendimet e marra nga pushtetet, mbështjellur me ekskluzivitet, e kanë shkëputur qytetin nga qytetari. Dhe kur qytetarët ndihen të shkëputur nga vendimet që ndikojnë në jetën e tyre të përditshme, qyteti pushon së qeni pasqyrim i aspiratave kolektive, dhe për pasojë kthehet në infrastrukturë jopersonale, pa gjallërinë dhe dinamizmin që, një qytet si Prishtina, me histori dhe kulturë të pasur, e ka. Përveç aspektit shpirtëror, kjo qasje e cenon edhe funksionalitetin, sepse pa konsultim gjithëpërfshirës, secili qytet e ka të vështirë t’i plotësojë nevojat e ndërlikuara dhe të shumëanshme të banorëve të tij. Në këtë kontekst, “Arkitekti i kryeqytetit” e njeh këtë problematikë dhe Prishtinën – diskutimin dhe punën për të – ta bëjë gjithëpërfshirëse. Pra, që qytetarët të mos jenë thjesht vëzhgues pasivë, por pjesëmarrës aktivë në transformimin e qytetit. Duke kërkuar në mënyrë aktive opinionet e tyre, duke vlerësuar kritikat e tyre dhe duke përfshirë komentet e tyre, ky projekt synon të krijojë një Prishtinë që vërtetë rezonon me njerëzit e saj.

Përfitimet e një qasjeje të tillë janë të shumëfishta. Përtej krijimit të një qyteti që është funksionalisht i përshtatur me nevojat e banorëve të tij, ai nxit një ndjenjë më të fortë të përkatësisë komunitare. Kur njerëzit e ndjejnë veten “hisedarë” në vendin ku jetojnë, ata jo vetëm që përshkohen nga një ndjenjë më të thellë përkatësie, por gjithashtu bëhen më të kujdesshëm në raport me të. Pra, kjo ndjenjë e përgjegjësisë kolektive mund të prodhojë një mori rezultatesh pozitive, që e ndikojnë në mënyrë të drejtpërdrejtë cilësinë e jetës. Në thelb, duke ia kthyer Prishtinën banorëve të saj, ne nuk jemi thjesht duke ridizajnuar hapësirat urbane, por po rigjejmë vetë frymën e qytetit.

Për një kohë të gjatë, kryeqyteti është përballur me një sërë sfidash urbane, të cilat e kanë lënë në hije potencialin e brendshëm. Problemet me trafikun, infrastruktura e dobët dhe jofunksionale, planifikimi i munguar urban, mungesa e hapësirave të gjelbra dhe rekreative, e kanë sforcuar shumë jetën, e cila luhatet midis shpresës dhe vështirësisë. Përtej tyre, vështirësitë sezonale, me ujin gjatë verës dhe ngrohjen gjatë dimrit, e bëjnë akoma më të nderë gjendjen. Në të njëjtën kohë, sheshet, hapësirat për fëmijë dhe mjediset arsimore, jashtë çdo standardi, e ngjyrosin gri të ardhmen e qytetit.

Megjithatë, ky shtresëzim problemesh nuk është thjesht numërim i dështimeve, por thirrje e qartë për veprim konkret. Dhe “Arkitekti i kryeqytetit” e kupton si përkushtim për shndërrimin e Prishtinës nga një qytet që ekziston në një qytet që jeton; në një qytet funksional, dhe që nuk është vetëm shumësi e ndërtesave të larta dhe rrugëve të asfaltuara, por një organizëm, secili aspekt i të cilit vepron në sinkron, në funksion të mirëqenies kolektive.

Transformimi i Prishtinës, përtej përtrirjes urbane, ka të bëjë edhe me ekzistencën e qytetit. Sepse pamundësia për t’u bërë qytet funksional do të thotë jo vetëm vendnumërim, por edhe bllokim. Mirëpo, vetë projekti, dhe shpirti prishtinas, në një përpjekje të përbashkët, janë garanci e një të ardhmeje më të mirë.

Prishtina ka nevojë për dëshirë dhe guxim kolektiv, për të menduar dhe ëndërruar një të ardhme më të mirë, në një qytet që u shërben dhe i plotëson nevojat e qytetarëve dhe për qytetari që kujdeset dhe e projekton të nesërmen aty. Të riimagjinosh Prishtinën do të thotë fillimisht të përqafosh rëndësinë e një ëndrre kaq të guximshme dhe të shikosh përtej sfidave. Kjo buron nga vetëdija kolektive se qyteti nuk është thjesht një hapësirë, por një qenie e gjallë, që evoluon me ëndrrat dhe aspiratat e banorëve të tij.

Megjithatë, vetëm të ëndërrosh nuk mjafton. Vizionet transformuese duhet të kombinohen me plane vepruese. Planifikimi urban, duke integruar si inovacionin ashtu edhe qëndrueshmërinë, qëndron në themel të këtij procesi. Rrugët dhe bulevardet që në fokus kanë këmbësorin, hapësirat e gjelbra, qendrat kulturore, dhe gjithçka tjetër, të projektuara me kujdes, kalojnë përtej nevojës për qytet funksional, në rrafshin emocional.

Për më tepër, këto ëndrra duhet të jenë gjithëpërfshirëse, të nxjerra nga vetë struktura e banorëve të Prishtinës. Platformat bashkëpunuese që përforcojnë zërin e çdo qytetari, nga të rinjtë entuziastë e deri te të moshuarit si kujtesë historike, janë të rëndësisë së veçantë. Sugjerimet, kritikat dhe komentet e tyre janë të paçmueshme në këtë rrugëtim. Ky rrugëtim transformues nuk paraqet thjesht një nismë për ndërrim të formës, por është në thelb i lidhur me përmbajtjen, në mënyrë që qyteti të bëhet funksional dhe i të gjithëve, njëherësh.

Dhjetëra projekte janë dorëzuar nga aplikantët dhjetë ditë para mbylljes së konkursit ndërkombëtar për sheshin monumental në nderim të sakrificës së Adem Jasharit dhe familjes Jashari.

Konkursi ka qenë i hapur për të gjithë artistët, piktorët, arkitektët, dizajnerët grafik, fotografët, artizanët, studentët dhe profesionistët.

Në thirrjen për aplikim është sqaruar se qëllimi është që sheshi ta ketë pjesë thelbësore monumentin e qëndresës, guximit dhe lavdisë së Adem Jasharit dhe familjes Jashari, si një prej themeleve të rëndësishme të lirisë së vendit.

Pra, monumenti synon të nderojë përkushtimin, guximin dhe sakrificën e palëkundur të Adem Jasharit dhe familjes së tij gjatë luftës së Kosovës për pavarësi dhe të shërbejë si një kujtesë e fuqishme për rolin e tyre kryesor në lëvizjen çlirimtare dhe përkushtimin e tyre ndaj kauzës.

Përzgjedhja preliminare e më të mirëve do të kryhet deri më datë 14 qershor, ndërkaq shpallja e fituesve të konkursit për sheshin monumental do të bëhet më 29 qershor.

Shërbimi i Arkitekturës së Kryeqytetit (SHAK) është i angazhuar në projekte të rëndësishme për ta transformuar qytetin, duke reflektuar një qasje moderne ndaj zhvillimit që shkon përtej aspektit fizik për të përfshirë elementët socialë, kulturorë dhe mjedisorë.

Ky projekt përqendrohet te ideja e qytetit si një hapësirë dinamike dhe e gjallë, ku planifikimi urban transcendon ndërtimin tradicional për të promovuar një ambjent socio-kulturor të pasur.

Në qendër të përpjekjeve të SHAK qëndron sfida e trajtimit të një serie problematikash urbane që kanë kufizuar potencialin e qytetit, duke përfshirë problemet e trafikut, infrastrukturën e brishtë, mungesën e zonave të gjelbra dhe rekreative, dhe mungesën në planifikimin e hollësishëm urban.

Përmes një plani strategjik, SHAK kërkon të transformojë Prishtinën në një vend që jo vetëm i plotëson kërkesat funksionale të banorëve, por gjithashtu rrit cilësinë e jetës dhe ndjenjën e përkatsisë brenda komunitetit.

SHAK aktualisht po punon në projekte të ndryshme të zhvillimit urban si mbikalimi i Arbërisë, tuneli në rrugën “Agim Ramadani”, nënkalimi pranë “Gorenje”, dhe plani më i gjerë për Fshatin Olimpik. Këto projekte janë gati për zbatim dhe tregojnë një qasje holistike ndaj zhvillimit urban, duke përfshirë edhe përdorimin e teknologjisë digjitale për lehtësimin e proceseve të ndërtimit dhe planifikimit.

Përveç kësaj, SHAK ka hapur konkurse ndërkombëtare për dizajn, si ato në Mati 1 dhe Kolovicë, për të cilat janë përzgjedhur fituesit, por edhe konkursi për sheshin monumental “Adem Jashari”, duke theksuar angazhimin për hapësira urbane të larta cilësore dhe të përfshira, që fton pjesëmarrjen e komunitetit dhe promovon zhvillimin e qëndrueshëm.

Këto iniciativa dëshmojnë se si entitetet e planifikimit urban mund të lidhin trashëgiminë e tyre arkitektonike me nevojat moderne, duke krijuar një zhvillim të qytetit që respekton të kaluarën dhe në të njëjtën kohë, adreson sfidat e ardhshme në një mënyrë inovative.

Përmes projekteve që rregullojnë trafikun, duke përfshirë zhvillimin e nënkalimeve dhe mbikalimeve në pika kyçe, SHAK synon një ndryshim në mënyrën se si perceptohet dhe jetohet në mjedisin urban, duke iu përgjigjur nevojave aktuale dhe të ardhshme me një vizion që shikon Prishtinën si një model të zhvillimit urban qëndrueshëm dhe gjithëpërfshirës.

Nismat e SHAK-ut, janë qenësore për realizimin e kësaj vizioni, duke siguruar që Prishtina të evoluojë si një qytet që pasqyron aspiratat dhe ëndrrat e banorëve të saj.

Pas mbylljes së fazës të aplikimeve në mesin e muajit prill, ka hyrë në njëzet ditëshin e fundit periudha e dorëzimit të projekteve, nga ata që kanë plotësuar parakushtet, në konkursin ndërkombëtar për sheshin monumental në nderim të sakrificës së Adem Jasharit dhe familjes Jashari.

Konkursi ka qenë i hapur për të gjithë artistët, piktorët, arkitektët, dizajnerët grafik, fotografët, artizanët, studentët dhe profesionistët.

Në thirrjen për aplikim është sqaruar se qëllimi është që sheshi ta ketë pjesë thelbësore monumentin e qëndresës, guximit dhe lavdisë së Adem Jasharit dhe familjes Jashari, si një prej themeleve të rëndësishme të lirisë së vendit.

Pra, monumenti synon të nderojë përkushtimin, guximin dhe sakrificën e palëkundur të Adem Jasharit dhe familjes së tij gjatë luftës së Kosovës për pavarësi dhe të shërbejë si një kujtesë e fuqishme për rolin e tyre kryesor në lëvizjen çlirimtare dhe përkushtimin e tyre ndaj kauzës.

Përzgjedhja preliminare e më të mirëve do të kryhet deri më datë 14 qershor, ndërkaq shpallja e fituesve të konkursit për sheshin monumental do të bëhet më 29 qershor.

Numri i madh i makinave që hyjnë çdo ditë krijojnë sfidë të madhe për trafikun dhe mjedisin urban. Vetëm një pjesë e këtij numri të lartë janë makina që përdoren nga banorët vendas, duke sjellë një fluks prej afërsisht 200 mijë makinash brenda kryeqytetit çdo ditë.

Në veçanti, nëpër kryeqendra të trafikut, si ajo pranë Xhamisë së Çarshisë, shihet një volum i konsiderueshëm i makinave që përshkojnë rrugët çdo ditë. Kjo sjellë një situatë të vështirë, veçanërisht në orët e pikut, ku numri i makinave që kalojnë nëpër këtë zonë mund të jetë më shumë se 12 mijë në orë.

Këto shifra të mëdha theksojnë nevojën për zgjidhje efektive për të përmirësuar situatën e trafikut në këtë qytet. Planifikimi urban, i cili është bazuar në Planin e Mobilitetit të Qëndrueshëm Urban (PMQU), propozon një sistem të integruar të transportit publik që synon të përmirësojë qasjen në të gjithë qytetin dhe të lidhë vendbanimet urbane me ofruesit e transportit publik.

Projekti për ndërtimin e një tuneli në zonën e rrugës “Agim Ramadani” synon të ndikojë në zvogëlimin e trafikut në një prej zonave më të trafikuar të qytetit. Ky tunel do të shërbejë si një rrugë alternative për të shkarkuar trafikun nga zonat kryesore dhe për të lidhur sheshet qendrore të qytetit, si “Zahir Pajaziti”, “Nënë Tereza” dhe “Ibrahim Rugova”, me pjesën e vjetër historike të qytetit.

Gjithashtu, ndërtimi i këtij tuneli synon të krijojë hapësira të reja për këmbësorë dhe gjelbërim, duke promovuar një mjedis më të pastër dhe më të shëndetshëm për banorët e qytetit. Ky projekt është në fazën e prokurimit dhe pritet të fillojë ndërtimi shumë shpejt, pas përfundimit të analizave dhe dokumentacionit të nevojshëm për tender.

Me këto veprime, qeveria lokale synon të përmirësojë jetën e qytetarëve dhe të reduktojë problemet e trafikut në Prishtinë. Pas analizave shteruese dhe një sërë punësh që janë kryer në drejtim të përgatitjes së dokumentacionit për tender, përgjatë muajve të fundit, është arritur që të kalohet në fazën e fundit para nisjes së ndërtimit të tunelit.

Përveç shkarkimit të trafikut, përmes ndërtimit të këtij tuneli synohet edhe lidhja e shesheve qendrore të qytetit, “Zahir Pajaziti”, “Nënë Tereza” dhe Ibrahim Rugova” me pjesën e qytetit të vjetër. Njëkohësisht, në këtë mënyrë po krijojmë më shumë hapësira për këmbësorë e gjelbërim, ajër më të pastër e jetë më të shëndetshme për qytetarët.

Zhvillimi i qëndrueshëm urban në metropolet botërore mbështetet në rolin thelbësor të organizatave që orientojnë zhvillimin e qyteteve drejt një të ardhmeje të planifikuar dhe të qëndrueshme. Nga metropolet historike si Londra dhe Parisi, te qendra botërore si New Yorku dhe Singapori, dhe së fundmi, edhe Prishtina, këto institucione janë të pazëvendësueshme në formulimin e vizionit dhe strategjive për një transformim urban të menduar mirë.

Për qytetet në faza fillestare të zhvillimit të identitetit të tyre, si Prishtina, këto organizata kanë një rëndësi dyfish. Ata jo vetëm që ruajnë arkitekturën dhe trashëgiminë kulturore, por gjithashtu veprojnë si arkitektët që ndërtojnë të ardhmen. Duke vepruar si një urë mes së shkuarës dhe të ardhmes, ato sigurojnë një zhvillim të qytetit që është harmonik, duke ofruar hapësira që respektojnë të kaluarën dhe përmbushin nevojat e të ardhmes.

Me një planifikim të detajuar, këto entitete e bëjnë të mundur zbatimin e projekteve transformuese nëpër sektorë të ndryshëm, duke ofruar zgjidhje për shumë sfida dhe në këtë mënyrë duke përmirësuar cilësinë e jetesës për banorët.

Mësimet nga qytete si Parisi, Londra, New Yorku, dhe Singapori janë të çmuara në fushën e planifikimit dhe menaxhimit urban. Institucione si “Atelier Parisien d’Urbanisme” në Paris, “Department of City Planning” në New York, “Greater London Authority” në Londër, dhe “Urban Redevelopment Authority” në Singapor demonstrojnë rëndësinë vitale të planifikimit strategjik në ndryshimet urbane.

Këto qendra botërore kanë eksperimentuar me procese që variojnë nga integrimi i elementeve historike me nevojat moderne, si në rastin e Parisit, deri te rikonceptimi i qyteteve si hapësira të gjelbërta urbane, një qasje që po ndiqet nga Singapori.

Këto organizata, duke përfshirë edhe Shërbimin e Arkitektit të Kryeqytetit, funksionojnë si një lidhje midis së shkuarës dhe të ardhmes së qytetit, duke përdorur teknologjinë dhe politikat publike dhe duke krijuar një marrëdhënie të ngushtë me qytetarët.

Ata vendosin standarde të reja për zhvillimin e qëndrueshëm, duke e bërë qytetin jo vetëm të përgatitur për sfidat e së ardhmes, por edhe duke paraprirë ato. Puna që ato kryejnë është dëshmi e një qasjeje të balancuar ndaj zhvillimit, ku inovacioni dhe tradita bashkëjetojnë, dhe nevojat e komunitetit plotësohen në mënyrë që të mos dëmtohet mjedisi.

Duke parë përpara drejt të ardhmes së zhvillimit urban, rëndësia e Shërbimit të Arkitektit të Kryeqytetit në modelimin e Prishtinës së re bëhet gjithnjë e më e qartë. Bashkërendimi i nevojave të ndryshme në një strategji kohorente urbanistike e bën të domosdoshëm krijimin e një vizioni të qartë për një qytet të zhvilluar, dinamik dhe të jetueshëm. SHAK-u ngjashëm si entitetet tjera nëpër botë është po aq i rëndësishëm në ngjalljen e besimit për të ardhmen e qytetit, duke rikujtuar që themelet e qytetit të së ardhmes janë të ndërtuara mbi planifikimin strategjik, bashkëpunimin dhe përkushtimin për t’i trajtuar me shumë kujdes nevojat e ambientit, ekonomisë dhe shoqërisë.

Mbi 100 mijë makina hyjnë pothuaj çdo ditë në Prishtinë. Rreth 80 mijë të tjera janë makina të vetë prishtinasve. Rrjedhimisht, në një ditë të zakonshme, pothuaj 200 mijë makina ndodhen brenda kryeqendrës. Për pasojë, në kohë të pikut dhe në disa fyte të ngushta, trafiku rëndohet shumë.

Vetëm në nyjën e rrugëve “Agim Ramadani”, “Haxhi Zeka” dhe “Ibrahim Lutifu”, përskaj Xhamisë së Çarshisë, në një ditë të zakonshme kalojnë rreth 30 mijë makina. Në kohët e pikut, nëpër këtë nyjë kalojnë mbi 12 mijë makina. Pra, 40 për qind e trafikut ditor.

Këto shifra janë të mjaftueshme për të vënë në pah rëndësinë e zgjidhjes së problematikës së trafikut në këtë zonë. Sipas Planit të Mobilitetit të Qëndrueshëm Urban (PMQU), zhvillimi i një sistemi të integruar të transportit publik, që synon përmirësimin e qasjes në të gjithë qytetin dhe përmirësimin e lidhjes ndërmjet vendbanimeve të tjera urbane në partneritet me ofruesit e transportit publik, është zgjidhja e këtij problemi.

Projekti parasheh ndërtimin e nënkalimit ku do të bëhet zgjerimi i sheshit deri te Sahat Kulla, si dhe do të bëhet lidhja me sheshin ekzistues të njohur si Trekëndëshi. Ndërsa, automjetet do të qarkullojnë nën të.

Edhe sipas Planit Rregullues “Qendra 1” dhe , parashihet ndërtimi i një tuneli në këtë zonë, me qëllim të zgjerimit të shesheve qendrore të qytetit dhe lidhjes së tyre me zonën e vjetër historike.

Tuneli shtrihet në rrugën “Agim Ramadani”, kurse në drejtimin kah Gërmia, nuk do të jetë i mundur ndërtimi, për shkak të zonave të mbrojtura te Xhamia e Madhe dhe Akademia e Arteve. Për ta rregulluar qasjen në atë rrugë do të ofrohen alternativa që shkarkojnë ngarkesat e trafikut të cilat rëndoheshin në kryqëzimin me rrugën “Agim Ramadani”.

Tuneli parshihet të ketë tre shirita qarkullues, prej të cilëve njëri do të jetë vetëm për autobusë dhe dy të tjerët për automjete. Ai do të fillojë nga ndërtesa e Komunës së Prishtinës dhe deri tek ndërtesa e Teatrit Kombëtar, me gjatësi prej 240 metrash.